Travel Rule, FATF’nin (Mali Eylem Görev Gücü) 16 nolu önerisi kapsamında kripto varlık işlemlerinin şeffaflığını ve izlenebilirliğini artırmayı amaçlayan uluslararası bir düzenleme. Bankacılık sistemindeki havale bilgisi ile eşitleyerek; kripto gönderici ve alıcıya ait kimlik, adres, iletişim gibi bilgilerin VASP’ler (Virtual Asset Service Providers) arasında paylaşılmasını zorunlu kılıyor FATF başlangıçta 1 000 USD/EUR üzerindeki işlemleri kapsamasını önerse de, ülkeler kendi eşiklerini belirleyebiliyor.
Global uyumun halen tam sağlanamadığı çeşitli başlıklar:
- Eşik değerleri: ABD’de 3 000 USD, FATF önerisinde 1 000 USD, bazı ülkelerde eşik yok .
- Zamanlama: Singapur 2020, AB 30 Aralık 2024, Türkiye 25 Şubat 2025 itibarıyla yürürlüğe aldı .
- Self-hosted cüzdanlar: Bazı regülasyonlar bu cüzdanlarda da bilgi talep ederken, bazılarında muafiyetler bulunuyor .
2. Dünyada Kim Ne Yapıyor?
- Amerika Birleşik Devletleri: 3 000 USD eşik, VASP’lar arasında tam bilgi paylaşımı zorunlu.
- AB – MiCA: 30 Aralık 2024 itibarıyla tüm Crypto-Asset Service Provider’lar dahil, kapsamlı reglementasyon başladı. Travel Rule da MiCA çerçevesinde geçerli hâle geldi.
- Singapur: 28 Ocak 2020’den beri aktif; eşik ve bilgi türü yerel yasalarla belirleniyor.
- İsviçre (FINMA): 2019’dan beri Travel Rule uygulamasında; avantajlı regülasyon yapısı sunuyor.
- Gibraltar, Güney Kore, Ürdün gibi bazı ülkeler de kendi versiyonlarını (bazı eşiklerle) erkenden uygulamaya koydu .
Genel eğilim: küresel uyum, eşikler konusunda farklılıklar, self-hosted işlem takibi gibi detaylarda çeşitlilik gösteriyor.
3. Türkiye’de Durum
Türkiye, MASAK yönetiminde 25 Şubat 2025 itibarıyla Travel Rule’ü yürürlüğe aldı. Kapsam şu şekilde özetlenebilir:
- Eşik: 15 000 TL ve üzerindeki işlemler; yani yaklaşık 500 USD’dan başlayan transferlerde.
- Talep edilen bilgiler: Gönderen ve alanın; kimlik, cüzdan adresi, adres, doğum tarihi, vergi numarası gibi bilgileri.
- Uyum yükümlülüğü: KVHS’ler hem toplamak, doğrulamak hem de alıcı VASP veya banka gibi karşı tarafa iletmekle sorumlu.
- Yaptırımlar: Bilgi eksikse transfer reddi; uzun vadede para cezası ve platform lisansına kadar yaptırımlar gelebilir.
Bazı yerli borsalar (örneğin CoinTR) 26 Şubat 2025 itibarıyla uygulamaya hazır olduklarını açıkladılar.
4. Dünya ile Türkiye Karşılaştırması
| Kriter | Dünya Ortalaması / AB & FATF | Türkiye |
|---|---|---|
| Eşik değeri | 1 000 USD (FATF) / 3 000 USD (ABD) / Eşikli veya eşiksiz | 15 000 TL (~500 USD) |
| Başlangıç zamanı | 2020–2024 farklılık gösteriyor | 25 Şubat 2025 |
| Bilgi türleri | Kimlik, cüzdan adresi, iletişim vs. | Kimlik, adres, doğum tarihi, vergi numarası |
| Self‑hosted cüzdanlar | Bazı ülkelerde bilgi talebi | KVHS çerçevesinde ele alınıyor |
| Yaptırımlar | VASP cezaları, lisans iptalı | Bilgi eksikliği transferi engeller, MASAK cezaları |
Türkiye biraz daha erken tedbirci sayılabilir; eşik düşük (yerel gelir düzeyiyle orantılı), bilgi talepleri daha detaylı.
5. Ne Anlama Geliyor?
- Bireyler için: 15 000 TL üzerindeki kripto transferlerinde, VASP’ten ek bilgi istenebilir. Doğrulamayı tamamlamadan işlem yapılamayabilir.
- VASP’ler için: Sistemlerini güncellemek, bilgi toplama, doğrulama ve güvenli paylaşım altyapısı kurmak zorunda. Uyum maliyetleri artıyor, ancak global partnerlerle daha uyumlu çalışmak mümkün hale geliyor.
- Piyasa için: Şeffaflık ve izlenebilirlik sayesinde düzenleyici güven artacak, kara para ve terör finansmanı riski azalacak.
6. İleride Ne Beklenebilir?
- Eşiklerin yeniden değerlendirilmesi: Kur dalgalanmalarına bağlı olarak TL eşik zamanla artabilir veya esneklik getirilebilir.
- Self‑hosted cüzdan düzenlemeleri: FATF benzeri düzenleyiciler bu konuda baskıyı yükseltebilir.
- Gelişmiş karşılıklı bilgi ağı: Türkiye, AB ve ABD merkezli VASP’lerle izni yapılacak standartlara entegre olabilir.
- DeFi ve P2P uygulamalarının dahil edilmesi: Yasal çerçeve genişledikçe bu alanlarda da uyum zorunluluğu gelebilir.